Đòi hỏi minh bạch sau 802 sản phẩm “khống”

Siết chặt quản lý

Tổng cục Thủy sản đang phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền để xử lý dứt điểm vụ việc theo quy định pháp luật. Đồng thời, tiếp tục rà soát tổng thể toàn bộ danh mục được phép lưu hành đối với thức ăn thủy sản và chất xử lý cải tạo môi trường trên phạm vi toàn quốc để chấn chỉnh và xử lý nghiêm các vi phạm.

Nói về vi phạm nghiêm trọng tại Trung tâm Khảo nghiệm, Kiểm nghiệm, Kiểm định Nuôi trồng thủy sản, nguyên Phó Chủ tịch VASEP Nguyễn Hữu Dũng cho rằng, đó là kết quả của sự độc quyền. Trung tâm lập ra để làm dịch vụ, tái kiểm định, tái giám định chất lượng sản phẩm thì lại kiêm luôn chức năng của cơ quan quản lý nhà nước là kiểm định chất lượng và cấp phép.

Nhiều ý kiến phân tích thủ tục cấp phép của cơ quan quản lý còn rất nhiêu khê, rườm rà, nếu thực hiện đúng sẽ mất nhiều thời gian và chi phí. Điều này khiến doanh nghiệp “oải”, mất cơ hội kinh doanh. Do vậy, khi chỉ mất một khoản tiền nhỏ mà đạt được kết quả thì “tội gì không làm”!

Người nuôi cần sáng suốt trong lựa chọn sản phẩm để tránh “tiền mất tật mang” - Ảnh: PTC

Những sản phẩm chưa đưa ra thị trường chính là “vốn” và “cơ hội”. Theo giám đốc một doanh nghiệp, bỏ ra một khoản tiền đăng ký tên sản phẩm rồi để đấy theo kiểu “trải chiếu chiếm chỗ”, nếu có điều kiện thì sản xuất kinh doanh, còn không sẽ bán lại cho doanh nghiệp có nhu cầu. Người mua không thiếu, vì cũng tiết kiệm được thời gian và phí lớn, đặc biệt là sản xuất không bị ngừng trệ nếu cơ quan quản lý nhà nước có quyết định “tạm dừng không cấp phép sản phẩm mới”. Chất lượng sản phẩm vì thế lại bị thả nổi và thị trường “vàng thau lẫn lộn”.

Cần minh bạch

Một vấn đề đặt ra, ngoài những sản phẩm đã bị phanh phui thì trước và sau đó có xảy ra tương tự, làm thế nào để phân biệt? Đây là thắc mắc nóng bỏng của người nuôi trồng thủy sản, vì liên quan đến quyền lợi chính đáng của họ. Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Ngọc Oai khẳng định, sau thời điểm tháng 4/2015, không còn xảy ra vì Tổng cục Thủy sản đã siết chặt quản lý. Tổng cục đã sửa đổi, bổ sung quy trình và cơ chế kiểm tra. Bộ NN&PTNT có Thông tư 20/2015/TT-BNNPTNT về giám sát chặt chẽ việc công nhận các sản phẩm là vật tư đầu vào cho sản xuất nông nghiệp. Còn trước thời điểm cuối năm 2014, chưa phát hiện vụ việc tương tự.

Tuy nhiên, sản phẩm đã đưa ra thị trường, không ai dám đảm bảo chất lượng. Do vậy, người nuôi trồng thủy sản rất cần một cuộc “thanh lọc” để biết chắc họ không bị “tiền mất tật mang”. Nhưng giữa “ma trận” sản phẩm đầu vào ngành thủy sản, nhất là với con tôm, việc minh bạch hóa không hề đơn giản.

Đại diện nhiều doanh nghiệp mong rằng, cơ quan quản lý cần minh bạch lộ trình kiểm định chất lượng và cấp phép lưu hành, với những tiêu chuẩn cụ thể để người sản xuất thực hiện. Lộ trình đăng ký sản phẩm phải công khai, kể cả thời gian, từ khi nộp đến khi trả kết quả là bao lâu? Thủ tục cần những gì? Kinh phí bao nhiêu? Có như vậy mới hạn chế, loại dần được khuất tất.

Minh bạch hóa thị trường cũng cần được thực hiện, để mang lại công bằng cho người nuôi, cơ hội cho doanh nghiệp làm ăn chân chính khẳng định thương hiệu và phát triển sản xuất. Để minh bạch hóa thị trường cần phải rà soát toàn bộ sản phẩm trên thị trường, việc này đòi hỏi nhiều thời gian và nhân lực, nhưng cần thiết. Và để “triệt” tận gốc, còn phải xem xét từ cơ sở sản xuất chứ không chỉ sản phẩm. Bởi, một cơ sở sản xuất tốt mới cho ra những sản phẩm chất lượng. Trong quá trình xem xét, doanh nghiệp đủ điều kiện mới được cấp phép sản xuất tiếp, còn không phải dừng hoạt động.

Không chỉ vậy, nhà quản lý cũng nên xem lại thời gian xét duyệt. Bởi hiện nay, nhiều doanh nghiệp phải chờ đợi quá lâu để có thể đưa sản phẩm ra thị trường. Một đơn vị sản xuất thức ăn thủy sản cho biết, họ đang tập trung vào dòng thức ăn dành cho cá lóc, đã nộp hồ sơ với đầy đủ thủ tục theo yêu cầu của nhà quản lý, nhưng đến nay đã qua hai năm mà hồi âm chưa có. “Trung bình một vụ nuôi tôm thẻ chân trắng là 3 tháng cho thu hoạch, tôm sú là 6 tháng, cá nuôi thông thường cũng chỉ 3 - 6 tháng, nhưng việc cấp phép sản phẩm lại tính bằng năm. Vẫn biết, việc cấp phép cần có quy trình, có thời gian, nhưng để lâu như vậy liệu có phù hợp?”, đại diện công ty này băn khoăn.

>> Minh bạch quản lý

Rúng động dư luận ngành thủy sản cả nước mấy tháng nay là vụ đưa vào danh mục một cách trái pháp luật 802 sản phẩm dùng cho nuôi tôm. Trong đó, khoảng 70% là các loại men vi sinh, hóa chất dùng cải tạo môi trường ao nuôi; còn lại là thức ăn bổ sung dạng premix vitamin, khoáng. Như thế, đã có hàng trăm sản phẩm được đưa ra thị trường và vào các ao nuôi tôm. Mang danh sản phẩm cải tạo môi trường ao nuôi nhưng khi chất lượng không đảm bảo thì có thể lại gây hại cho ao nuôi hoặc ít nhất không cải tạo được như mong muốn, làm người nuôi tôm và cả ngành tôm bị thiệt hại. Hiện nay, cả nước chỉ hơn 30 doanh nghiệp có nhà máy sản xuất thuốc thú y thủy sản đạt chuẩn GMP, còn lại là vô số doanh nghiệp chỉ mua nguyên liệu trôi nổi trên thị trường, mang đến các nhà máy đạt chuẩn pha trộn đóng gói rồi tung ra thị trường. Hậu quả xấu gây ra thật là nhiều khía cạnh.Thực trạng ở xã Phước Lại (Cần Giuộc, Long An) cho một cái nhìn cận cảnh của vấn nạn. Phước Lại là địa phương điển hình nuôi tôm của tỉnh Long An, được ngành nông nghiệp quy hoạch vùng nuôi tôm sạch trên 300 ha. Thế nhưng, tại xã chỉ có 2 cửa hàng bán thuốc thú y và thức ăn thủy sản có giấy phép, còn gấp 10 lần con số đó là cửa hàng không giấy phép. Trong lúc, về quản lý, ngành thú y thủy sản chịu trách nhiệm kiểm tra các sản phẩm thuốc thú y thủy sản; còn sản phẩm premix vitamin, men vi sinh, hóa chất xử lý môi trường lại thuộc Thanh tra Sở NN&PTNT. Thế là ngày 17/3/2016, Thanh tra Sở NN&PTNT Long An kiểm tra đột xuất một đại lý, phát hiện 26 sản phẩm thủy sản chưa xuất trình được phép lưu hành. Gần 4 tháng sau, ngày 14/7/2016, Thanh tra mới kết luận được 2 sản phẩm xử lý ao nuôi không nằm trong danh mục được phép lưu hành, còn lại “nằm trong danh mục”. Đến nay, vụ việc vẫn chưa có quyết định xử lý.Rõ ràng, đã rất bức bách thay đổi cung cách quản lý theo hướng minh bạch và hiệu quả. Trước hết, minh bạch trong quy trình cấp phép lưu hành sản phẩm: thủ tục cần những gì, thời gian, lệ phí bao nhiêu? Tiếp đó, qua vụ việc nhức nhối này cần rà soát lại toàn diện các sản phẩm đang lưu hành trên thị trường để đảm bảo chất lượng. Song song, rà soát lại các cơ sở sản xuất để loại trừ những cơ sở trục lợi, chỉ cho phép hoạt động những cơ sở đáp ứng các điều kiện theo quy định. Tất cả phải công khai.

 

Thủy sản Việt Nam