Con giống - một trong những yếu tố quyết định

Hiện nay, xét về năng lực của các công ty sản xuất tôm giống trong nước thì hoàn toàn có thể đáp ứng được đủ con giống cung ứng cho thị trường. Thậm chí, nếu nhu cầu thị trường cần thì các doanh nghiệp sản xuất tôm giống trong nước có thể sản xuất được nhiều hơn con số trên. Tuy nhiên, vấn đề mấu chốt là chất lượng giống hiện nay chỉ đạt 30 - 40% còn lại là giống kém chất lượng, trong khi quản lý nhà nước về lĩnh vực này vẫn chưa chặt chẽ.

Theo quy định hiện nay, nếu tôm giống được sản xuất trong một tỉnh, khi bán nội tỉnh thì không cần phải làm kiểm dịch, đây là một sự bất cập. Trong khi, đa phần các tỉnh nuôi tôm trọng điểm đều có sản xuất tôm giống và nuôi tôm thương phẩm, dẫn tới số lượng tôm giống không phải khai báo kiểm dịch là rất lớn, không thống kê được. Ngoài ra, số lượng tôm trốn kiểm dịch là rất lớn. Ví dụ: 1 xe tôm 3.000 bao, mỗi bao 2.000 con, tổng là 6 triệu con tôm giống nhưng khai báo kiểm dịch chỉ khoảng 1 triệu con.

Trung bình 1 ngày có khoảng 70 - 80 xe tôm giống được bán vào các chợ phục vụ nuôi tôm quảng canh tại vùng ĐBSCL. Mỗi xe có 3.000 bao, như vậy có khoảng 400 triệu giống/ngày, một năm có khoảng 150 tỷ con giống. Nếu chất lượng giống tốt, đạt khoảng 20% thì một năm chúng ta có khoảng 30 tỷ con tôm thương phẩm, đạt được gần 30% giấc mơ 10 tỷ USD. Muốn xuất khẩu được 10 tỷ USD thì buộc chúng ta phải sản xuất được 2 triệu tấn tôm nguyên liệu, muốn có 2 triệu tấn tôm nguyên liệu thì chúng ta phải sản xuất được 100 tỷ con tôm thương phẩm (bình quân 50 con/kg).

Vai trò quản lý nhà nước trong lĩnh vực tôm giống quá nhiều bất cập. Một lĩnh vực sản xuất tôm có hai đơn vị là Cục Thú y và Tổng cục Thủy sản. Trong khi Cục Thý y chủ yếu chỉ thực hiện công việc cấp giấy kiểm dịch để thu tiền và cấp một số lượng Chlorine khử trùng. Tổng cục Thủy sản chỉ có “mỏng manh” vài người, chẳng kiểm soát được chất lượng con giống ở các địa phương. Do đó, Bộ NN&PTNT cần sớm gộp lĩnh vực thú y thủy sản của Cục Thú y vào Tổng cục Thủy sản, đồng thời sớm hoàn thiện Luật Thủy sản mới có quy định rõ ràng về quản lý tôm giống, và quy định môi trường về vùng nuôi... Các cơ quan quản lý cần kiểm soát tốt chất lượng tôm giống, kiên quyết xử lý những vi phạm đầu vào trong nuôi tôm thương phẩm.

Mặt khác, đối với lĩnh vực nghiên cứu khoa học hiện nay, chúng ta có 3 viện nghiên cứu thủy sản: Viện I, Viện II, Viện III. Tuy nhiên, trong 10 năm trở lại đây, Việt Nam chưa nghiên cứu đột phá nào về quy trình sản xuất tôm giống, nuôi tôm thương phẩm. Vấn đề chọn tạo giống tôm bố mẹ thẻ chân trắng cũng chưa có kết quả.

Về vấn đề đào tạo, hiện Việt Nam cũng có một số trường như Đại học Nha Trang, Đại học Cần Thơ... Hàng năm cho ra trường hàng trăm kỹ sư nuôi tôm nhưng thực tế các kỹ sư này chỉ có lý thuyết, khi xin vào các doanh nghiệp áp dụng thực tế thì đa phần nuôi đều hỏng, phải học lại người nông dân từ đầu. Qua đó cho thấy, việc đào tạo nguồn nhân lực còn nhiều bất cập, chưa có giáo trình thực tế với điều kiện thời tiết khí hậu từng vùng miền. Do đó, rất cần phải thay đổi từ giáo trình để đào tạo gắn với thực tế nhằm có nguồn nhân lực tốt, phục vụ cho nghề nuôi tôm hiện nay.