Ký
sinh
trùng
Enterocytozoon
hepatopenaei
(EHP)
là
một
trong
những
nguyên
nhân
chủ
yếu
gây
bệnh
phân
trắng,
đường
ruột
trên
tôm.
Ký
sinh
trùng Enterocytozoon
hepatopenaei
(EHP) là
gì?
Ký
sinh
trùng Enterocytozoon
hepatopenaei (EHP),
hiện
đang
là
một
trong
số
những
bệnh
phổ
biến
trong
các
mô
hình
nuôi
tôm
hiện
nay.
Nhiều
nhận
xét
cho
rằng,
EHP
là
bệnh
khó
chịu
nhất
trong
các
bệnh
tôm
đang
diễn
tại
các
mô
hình
nuôi.
Tính
khó
chịu
EHP
thể
hiện
qua
một
đặc
điểm
như
tốc
độ
sinh
sản,
lây
lan
nhanh,
cường
độ
cảm
nhiễm
đạt
trên
80%
sau
một
tuần
xuất
hiện
trong
ao
nuôi.
Mức
cảm
nhiễm
cao
hơn,
nếu
trong
môi
trường
nuôi
gặp
điều
kiện
thuận
lợi
để
EHP
phát
triển.
EHP
không
cần
vật
chủ
để
tồn
tại
và
phát
triển,
EHP
có
khả
năng
tạo
bào
tử,
tồn
tại
thời
gian
dài
dưới
đáy
ao,
nơi
lớp
bùn
đáy,
đây
là
lý
do
nuôi
ao
đất,
rất
khó
xử
lý
triệt
để
EHP.
Tôm
nhiễm
EHP
giai
đoạn
đầu
không
chết
như
một
số
bệnh
khác,
nhưng
khi
tôm
nhiễm
EHP,
dễ
dàng
nhiễm
các
bệnh
khác.
Trong
thời
gian
ngắn,
khi
tôm
nhiễm
EHP,
đồng
thời
ngay
lập
tức
sẽ
nhiễm
những
bệnh
khác
như
phân
trắng,
nhiễm
trùng
đường
ruột,
gan
tuỵ,
hồng
thân...
Những
ảnh
hưởng
tức
thời,
tác
động
xấu
đến
sức
khoẻ,
tỷ
lệ
sống
tôm
nuôi
trong
ao,
cường
độ
tăng
dần
theo
mức
độ
nhiễm
bệnh.
Khi
tôm
đã
nhiễm
EHP,
người
nuôi
thật
khó
khăn
để
đưa
ra
một
quyết
định
đúng
đắn
đó
là
giữ
nuôi
tiếp
hay
loại
bỏ,
vì
tôm
vẫn
ăn,
vẫn
sống,
nếu
ở
giai
đoạn
đầu
nhiễm
EHP,
vỏ
tôm
vẫn
bóng,
tôm
chưa
bị
ốp.
Ký
sinh
trùng Enterocytozoon
hepatopenaei (EHP)
và
hậu
quả
của
nó
Quá
trình
lây
nhiễm
EHP
vào
tôm
nuôi
được
biết
đến
bao
gồm
cơ
sở
nuôi
và
sản
xuất
giống
tôm
sử
dụng
động
vật
tươi
sống
(ví
dụ,
giun
nhiều
tơ
sống,
nghêu,
sò…)
làm
thức
ăn
cho
tôm
bố
mẹ.
Tôm
postlarvae
nhiễm
EHP
từ
bầy
tôm
bố
mẹ
truyền
qua.
EHP
tồn
tại
trong
ao
từ
vụ
nuôi
trước,
do
cải
tạo,
xử
lý
ao
không
triệt
để.
Quá
trình
lấy
nước
vào
ao
không
qua
túi
lọc,
EHP
trôi
nổi
trong
nước
theo
vào
ao.
Các
vật
chủ
giáp
xác
trung
gian
như
tôm,
cua,
ốc,
sò…nhiễm
EHP,
lây
truyền
bệnh
cho
tôm
trong
ao.
Thường
thì
ao
nhiều
tảo
độc,
ao
có
nấm
đồng
tiền,
sẽ
xuất
hiện
EHP
và
phát
triển
rất
nhanh.

Ký
sinh
trùng
EHP
gây
bệnh
về
gan
và
đường
ruột
trên
tôm.
Ảnh: anbinhbio.com
EHP
thường
ký
sinh
trong
lòng
ống
các
tế
bào
biểu
mô
gan,
tụy
của
tôm
nên
ảnh
hưởng
trực
tiếp
đến
quá
trình
hấp
thụ
và
lưu
giữ
chất
dinh
dưỡng
thông
thường
của
gan,
tụy
Đây
là
lý
do
khiến
tôm
bị
còi
cọc,
chậm
lớn.
Ngoài
ra,
EHP
cũng
trú
trong
thành
đường
ruột,
ống
mật,
và
một
số
cơ
quan
nôi
quan
khác.
Những
ảnh
hưởng
tôm
nhiễm
ký
sinh
trùng
EHP
như
FCR
cao,
tôm
chậm
lớn,
đặc
biệt
khi
tôm
đạt
trọng
lượng
3-4g/con.
Giai
đoạn
đầu,
khi
mức
độ
nhiễm
EHP
thấp,
tôm
vẫn
ăn
bình
thường,
vẫn
hoạt
động
bình
thường
trong
ao,
không
phát
hiện
tôm
chết.
Các
cơ
quan,
phụ
bộ,
vỏ,
râu…vẫn
bình
thường
như
tôm
khoẻ
mạnh.
Khi
tỷ
lệ
tôm
trong
ao
nhiễm
EHP
trên
50%,
nhiều
phần
trên
cơ
thể
tôm
sẽ
chuyển
sang
màu
trắng
đục,
do
EHP
ký
sinh
trong
các
tổ
chức
của
tôm,
bám
vào
cơ
vân,
gây
nên
những
vết
tổn
thương,
làm
đục
cơ,
mờ
cơ.
Tôm
bị
bệnh
có
hiện
tượng
không
đồng
nhất
size
cỡ,
phân
đàn.
Tôm
nhiễm
EHP
giai
đoạn
này,
thường
có
hiện
tượng
mềm
vỏ,
ốp
thân,
chết
rải
rác,
ăn
yếu,
rỗng
ruột,
vỏ
nhợt
nhạt,
thô
ráp,
không
lớn.
Tôm
càng
chậm
lớn,
mức
độ
cảm
nhiễm
EHP
càng
cao.
Bệnh
phân
trắng
gần
như
chắc
chắn
xảy
ra,
ở
diễn
biến
tiếp
theo
của
bầy
tôm
nhiễm
EHP.
Tôm
nhiễm
phân
trắng
bùng
phát
nhanh,
chết
hàng
loạt,
tỷ
lệ
tôm
chết
tăng
dần.
Tôm
gần
như
không
còn
khả
năng
đề
kháng,
sức
khoẻ
giảm
sút
trầm
trọng,
do
đã
nhiễm
EHP
trước
đó.
Những
hạn
chế,
bất
cập,
trong
sổ
ký
sinh
trùng
hiện
nay
xoay
quanh
một
số
tồn
tại,
chúng
tôi
xin
trao
đổi
như
sau.
Người
nuôi
chậm
trễ
khi
phát
hiện
bầy
tôm
nhiễm
EHP
giai
đoạn
đầu,
thường
phát
hiện
ở
giai
đoạn
trễ,
khi
tỷ
lệ
nhiễm
bệnh
đã
cao,
hiệu
quả
điều
trị
sẽ
không
như
mong
muốn.
Người
nuôi
mất
quá
nhiều
thời
gian
để
đưa
ra
quyết
định
giữ
hay
bỏ
bầy
tôm
đã
nhiễm
EHP,
thời
điểm
vàng
để
xử
lý
hiệu
quả
EHP
đã
trôi
qua
từ
sự
do
dự,
lưỡng
lự
này.
Lựa
chọn
thời
điểm
sổ
ký
sinh
trùng
không
phù
hợp,
không
phù
hợp
về
thời
tiết,
tình
trạng
môi
trường
ao
nuôi,
sức
khoẻ
tôm...
Người
nuôi
lựa
chọn
thuốc
sổ
không
phù
hợp,
sử
dụng
không
đúng
liều
lượng,
số
lần
sử
dụng,
loại
thuốc,
thời
điểm
sử
dụng.
Khi
sổ
EHP
ra
ngoài
môi
trường,
không
tiến
hành
các
bước
xử
lý
tiếp
theo,
hoặc
xử
lý
không
đúng.
Không
đúng
về
hoá
chất
sử
dụng,
liều
lượng
sử
dụng,
thời
điểm
sử
dụng…Gây
ra
tình
trạng
tái
nhiễm
EHP
vào
lại
cơ
thể
tôm
nuôi,
tăng
mật
độ
EHP
trong
nước
so
thời
điểm
trước
đó.
Mặt
khác,
hoá
chất
xử
lý,
kết
hợp
với
thuốc
sổ
EHP
trực
tiếp
hay
gián
tiếp
ảnh
hưởng
không
tốt
đến
sức
khoẻ
tôm
trong
ao.
Trước
khi
sổ
ký
sinh
trùng Enterocytozoon
hepatopenaei (EHP)
Nâng
cao
hiệu
quả
sổ
và
diệt
ký
sinh
trùng
bao
gồm
tiến
hành
các
bước
đồng
bộ.
Đánh
giá
chính
xác
tỷ
lệ
nhiễm
EHP
của
bầy
tôm,
đưa
ra
quyết
định
dứt
khoát
giữ
hay
bỏ
bầy
tôm
đã
nhiễm
EHP,
sớm
đưa
ra
quyết
định
sổ
ký
sinh
trùng.
Sổ
EHP
định
kỳ
bằng
Praziquantel,
Ivermectin,
Albendazole,
Fenbendazole…
liều
lượng
theo
hướng
dẫn
của
công
ty
sản
xuất
thuốc.
Bà
con
có
thể
dùng
hạt,
lá,
rễ
cây
trâm
bầu
để
sổ
EHP
sẽ
cho
hiệu
quả
cao.
Praziquantel
là
thuốc
trị
sán,
dẫn
xuất
pyrazino
–
isoquinolonei.
Thuốc
Praziquantel
được
sán
hấp
thu
nhanh,
tăng
tính
thẩm
thấu
của
màng
tế
bào
ở
sán,
dẫn
tới
mất
cơ
quan
nội
bào,
làm
co
cứng,
tê
liệt
hệ
cơ
của
sán
nhanh
chóng.
Praziquantel
tạo
ra
các
không
bào
trên
da
sán,
da
của
sán
trưởng
thành
xuất
hiện
các
mụn
nước,
các
mụn
nước
sau
đó
vỡ
ra,
phân
hủy.
Praziquantel
có
phổ
kháng
ký
sinh
trùng
rộng,
gồm
các
loại
sán
lá,
sán
máng,
sán
dây.
Thuốc
có
tác
dụng
trên
cả
ấu
trùng
sán
và
sán
trưởng
thành.

Diệt
ký
sinh
trùng
EHP
giúp
tôm
khỏe
mạnh.
Ảnh: aquaculture.vn
Khi
bà
con
quyết
định
sổ
EHP,
cần
lưu
ý
chọn
những
ngày
thời
tiết
có
nắng,
sáng
trời.
Môi
trường
ao
nuôi
ít
khí
độc,
ít
chất
hữu
cơ,
ít
ô
nhiễm.
Chỉ
sổ
EHP
những
bầy
tôm
đã
nuôi
từ
1
tháng
tuổi
trở
lên,
tôm
khoẻ
mạnh,
ăn
mạnh,
đã
lột
xác
cứng
vỏ.
Tuỳ
sức
khoẻ
tôm,
trọng
lượng
tôm,
môi
trường,
thời
tiết,
chọn
loại
thuốc
sổ
phù
hợp,
liều
lượng
sử
dụng
hợp
lý,
luôn
tuyệt
đối
tuân
thủ
hướng
dẫn
sử
dụng
của
nhà
sản
xuất
thuốc.
Bà
con
sổ
EHP
2
liều,
trong
2
ngày
kế
tiếp
nhau.
Chọn
thời
điểm
9
–
10
giờ
sáng,
tiến
hành
sổ
EHP
lần
thứ
nhất.
Ngày
hôm
sau,
cùng
thời
gian
trên,
tiếp
tục
thực
hiện
sổ
EHP
lần
thứ
hai.
Thường
sổ
ngày
đầu,
thuốc
chỉ
làm
ký
sinh
trùng
bất
hoạt
hoặc
chuyển
sang
trạng
thái
mê
man
trong
thời
gian
ngắn.
Sổ
liều
thứ
hai,
ngày
hôm
sau,
sẽ
loại
bỏ
ký
sinh
trùng
ra
khỏi
cơ
thể
tôm.
Bà
con
lưu
ý,
ở
lần
sổ
thứ
nhất,
lượng
thức
ăn
sử
dụng
để
trộn
thuốc
là
70
–
80
%
so
nhu
cầu
tôm,
ở
lần
sổ
thứ
hai,
lượng
thức
ăn
giảm
xuống
còn
40
–
50
%.
Sau
khi
sổ
ký
sinh
trùng Enterocytozoon
hepatopenaei (EHP)
Sau
khi
sổ
EHP
ra
ngoài
môi
trường
nước,
tuỳ
sức
khoẻ
tôm,
tuỳ
trọng
lượng
tôm,
tình
trạng
môi
trường,
thời
tiết…bà
con
chọn
loại
hoá
chất
diệt
EHP
phù
hợp.
Bà
con
có
thể
dùng
Benzalkonium
Chloride
(BKC),
cơ
chế
gây
độc
của
BKC
là
sự
xâm
nhập
của
nhóm
lipophilic
alkyl
vào
trong
màng
tế
bào
EHP,
làm
thay
đổi
tầng
kép
của
phân
tử
phospholipid,
dẫn
đễn
sự
suy
yếu
của
màng
tế
bào
và
phá
hủy
màng
tế
bào
làm
ngưng
trệ
quá
trình
điều
khiển
của
các
enzyme
điều
tiết
quá
trình
hô
hấp
và
trao
đổi
chất
của
tế
bào
EHP.
Ngoài
ra
có
thể
dùng
Iodine
(I2),
hoạt
tính
diệt
khuẩn
của
iodine
được
thực
hiện
nhờ
giải
phóng
các
phân
tử
iode
dạng
tự
do.
Các
hợp
chất
iodophor
khi
được
pha
loãng
có
hiệu
quả
diệt
khuẩn
mạnh
hơn
so
với
hợp
chất
ban
đầu.
Điều
này
do
các
mối
liên
kết
iodine
trong
chuỗi
polimer
bị
suy
yếu
khi
pha
loãng
dung
dịch
iodophor,
vì
thế
làm
tăng
lượng
iod
tự
do,
dẫn
đến
tăng
hiệu
quả
diệt
khuẩn
của
dung
dịch. Mặt
khác,
bà
con
có
thể
dùng
Chlorine
(NaOCl),
Hypochlorite
Canxi
Ca(OCl)2,
Trichlorocyanuric
axít
-
TCCA
(C3N3O3Cl3),
Chloramine
B
C6H5SO2NClNa
để
diệt
EHP.
Hiện
nay,
trong
nuôi
tôm
thâm
canh,
siêu
thâm
canh,
bà
con
thường
dùng
Chloramine
B
C6H5SO2NClNa
để
diệt
EHP
do
tính
hiệu
quả
diệt
ký
sinh
trùng
rất
cao
và
tính
an
toàn
của
hoá
chất
này
đối
với
tôm.
Về
liều
lượng,
luôn
tuyệt
đối
tuân
thủ
hướng
dẫn
sử
dụng
của
nhà
sản
xuất
thuốc,
kết
hợp
thời
tiết,
môi
trường,
trọng
lượng
tôm,
sức
khoẻ
tôm
trong
ao…,
lựa
chọn
liều
lượng
phù
hợp,
sử
dụng
đạt
mục
đích
mong
muốn.
Đối
với
tôm,
sau
khi
đã
sổ
EHP
2
ngày
liên
tục,
ngày
thứ
3,
khi
cho
tôm
ăn
cần
tăng
cường
dưỡng
chất
hỗ
trợ
tôm
phục
hồi
nhanh
sức
khoẻ.
Chủ
động
bổ
xung
Premix,
Beta
glucan,
chất
hỗ
trợ
gan,
Enzyme
tiêu
hoá,
chất
khoáng.
Đặc
biệt,
bà
con
cần
bổ
sung
Acid
hữu
cơ,
nhằm
loại
bỏ
EHP
còn
sót
trong
đường
ruột,
trong
các
cơ
quan
khác.
Bà
con
lưu
ý,
sau
khi
dùng
Chloramine
B
C6H5SO2NClNa
để
diệt
EHP
1
ngày,
tiến
hành
cấy,
gây
nuôi
lại
vi
sinh
trong
ao
nuôi.
Theo
diễn
biến
thực
tế
quá
trình
nuôi,
nếu
sau
1-
2
tuần,
quan
sát
tôm,
phát
hiện
những
triệu
chứng
tái
nhiễm
EHP,
bà
con
cần
tiến
hành
thực
hiện
lại
quy
trình
sổ
và
diệt
ký
sinh
trùng
như
đã
trình
bày
trên.
EHP
hiện
nay
là
một
trong
những
nguyên
nhân
chủ
yếu
gây
bệnh
phân
trắng,
đường
ruột.
Ngoài
việc
làm
tôm
chậm
lớn,
FCR
cao,
tôm
phân
đàn…Khi
nhiễm
EHP
nặng,
tôm
chắc
chắn
sẽ
bị
phân
trắng,
nhiễm
trùng
đường
ruột,
làm
tôm
ốp
thân,
vỏ
thô
ráp,
bỏ
ăn,
chết
với
tỷ
lệ
tăng
dần,
gây
thiệt
hại
nặng
nề
cho
các
mô
hình
nuôi.
Bà
con
cần
chủ
động
sổ
và
diệt
EHP
ở
giai
đoạn
khi
tôm
mới
nhiễm
EHP,
hiệu
quả
điều
trị
sẽ
cao,
giảm
mức
độ
thiệt
hại
cho
mô
hình.